Dermatoskopiya və ya Dermoskopiya dərinin səthi mikroskopiyasından istifadə edərək dərinin müayinəsinə aiddir və buna “epiluminoskopiya” və “epiluminesans mikroskopiya” da deyilir. Derm(at)oskopiya əsasən piqmentli dəri törəmələrini qiymətləndirmək üçün istifadə olunur. Dermatoskop ilə Müayinə təcrübəli dəri həkimi – dematoloq üçün melanoma dəri xərçəngi diaqnozunu asanlaşdıra bilər.
Dermatoskopiya dermatologiyanın demək olar ki, bütün sahələrində, o cümlədən bədxassəli melanoma, melanoma olmayan dəri xərçəngləri, piqmentli və ya piqmentsiz dəri törəmələri, saç və baş dərisi xəstəlikləri, infeksion və iltihablı xəstəliklərin erkən diaqnostikası və müalicəsinin təqibi baxımından böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Sadə dildə desək Dermatoskopiya; Müxtəlif güclərə malik işıq və böyütmə sistemlərindən istifadə edən və bəlkə də ən əsası, dərinin bütövlüyünü pozmadan dəri toxumasını bütün təbəqələri ilə qiymətləndirməyə imkan verən diaqnostik texnikadır.
Xalın Dermatoskop ilə Müayinəsi nədir?
Xalın Dermatoskop ilə Müayinəsi – dərinin səthini, o cümlədən bütün xalları və digər mövcud törəməni qiymətləndirmək üçün qeyri-invaziv diaqnostik üsuldur. Dermatoskopiya, Dermoskopiya və ya Melanomaskopiya eyni prosedura aid olan fərqli peşəkar terminlərdir – dəri həkimi (dermatoloq) tərəfindən icra edilən xal müayinəsi. İstər müntəzəm müayinə, istər xalda yara, istərsə də xalın normal görünüşündə dəyişiklik olsun – Dermatoskopiya bütün şübhələri aradan qaldıracaq.
Dermatoskopiya qütbləşmiş və ya qütbləşməmiş işıqdan istifadə edərək dərinin səthini on dəfələrlə böyüdür. Bu, yuxarı dermisdə bütün səth və daha dərin təbəqə dəyişikliklərini müşahidə və qiymətləndirməyə imkan verir. Beləliklə, bütün dəyişikliklər müşahidə edilə bilər.
Dermatoskopiya dərinin dərinliklərində baş verən xallarda görünməz dəyişiklikləri aşkar etməkdə çox faydalıdır. Bu, müəyyən bir xalın risk altında olub-olmadığını müəyyən etməyə imkan verir. Bundan əlavə, bu skrininq erkən melanoma diaqnozu üçün çox vacibdir.
Bir diaqnostik prosedur olaraq, Xalın Dermatoskop ilə Müayinəsi dərinin ilkin mikroskopik skrininqinin sənədləşdirildiyi 1664 -cü ilə aiddir. Daha sonra alman dermatoloqu İohan Safier dəri dəyişikliyinin müşahidəsində işığın istifadəsini təqdim etdi, dermatoloq Qoldman isə “dermatoskopiya” terminini işlətdi. 2001-ci ildə keçirilən Birinci Ümumdünya Dermatoskopiya Konqresindən sonra xalın müayinəsi üçün rəsmi peşəkar termin Dermatoskopiya oldu.
Xallar arasındakı fərqi necə müəyyən edilir?
Nevus kimi də tanınan xallar, bədənin hər hansı bir hissəsində baş verə bilən xoşxassəli törəmələrdir. Onlar müxtəlif amillərə görə ya anadangəlmə, ya da həyat boyu qazanılmış ola bilər. Xoşxassəli xallar dərinin rəngini verən piqment hüceyrələri olan melanindən ibarətdir. Bununla belə, dəri şişləri olan melanoma hüceyrələri DNT-ni dəyişmiş və xoşxassəli xallar da daxil olmaqla, bütün dəridə anormal şəkildə çoxalmışdır.
Qadınlarda mövcud xallar dəyişikliklərə məruz qala bilər və hamiləlik zamanı melanosit stimullaşdırıcı hormon (MSH), estrogen və progesteronun təsiri ilə çoxsaylı yeni xallar görünə bilər.
Xalların rəngi çəhrayıdan açıq və tünd qəhvəyi rəngə qədər dəyişə bilər. Onlar dəri ilə həmsərhəd, düz və ya qaldırılmış, dalğavari, kobud, hamar, yumşaq və ya sərt ola bilər. Onların diametri adətən bir neçə millimetrdən bir neçə santimetrə qədər dəyişir. Otuz yaşına qədər bir insanın bədənində orta hesabla 10 ilə 40 arasında xal olur. Əlli yaşdan sonra yeni xallar nadir hallarda inkişaf edir.
- Xoşxassəli Xallar
Bədəndəki xalların əksəriyyəti xoşxassəlidir, yəni zərərsizdir. Beləliklə, onları necə tanıya bilərik?
Xoşxassəli xalların xüsusiyyətləri:
- simmetrik formada olur, oval, dəyirmi və ya uzunsov görünür.
- rəngi açıq qəhvəyidən tünd qəhvəyi rəngə qədər dəyişir.
- kənarları hamar və fərqlidir.
- diametri adətən 6 mm -dən böyük olmur.
Ancaq aşağıdakı dəyişikliklərdən hər hansı biri baş verərsə, bu, potensial riski göstərə bilər və dermatoloqla məsləhətləşmək vacibdir.
- Bədxassəli Xallar
Xallar adətən xoşxassəli dəri törəmələri olsa da, adi gözlə görünməyən riskli dəyişikliklərə məruz qala biləcəyi hallar var. Bəzi hallarda bu xallarda xərçəng hüceyrələri də ola bilər.
Aşağıdakı xalda dəyişikliklərdən hər hansı birini görsəniz, dəri xəstəlikləri üzrə ixtisaslaşmış həkimə – dematoloqa müraciət etmək çox vacibdir:
- qeyri-adi, qeyri-bərabər bir formaya malikdir, kənarları əyri və ya qeyri-bərabərdir və müxtəlif rənglərə malikdir.
- xalın rəngindəki hər hansı bir qəfil dəyişikliklərə diqqət yetirin, xüsusən də çox tünd, demək olar ki, qara olarsa. belə halda bir dermatoloqa müraciət etmək mütləqdir.
- hər hansı sulanma, qanaxma, iltihab və ya digər görünən dəyişikliklərin əlamətləri bir dermatoloq müayinəsini tələb edir.
- digər nəzərə çarpan dəyişikliklərlə birlikdə diametri 6 mm -dən çox olan xallar.
Təəssüf ki, dəri xərçənginin tezliyi hər il artır və bütün digər xərçəng növlərini keçmişdir.
Dəri xərçənginin ən nadir, lakin ən aqressiv formalarından biri olan melanoma ilk növbədə 25-29 yaş arası şəxslərə təsir edir. Adətən xallardan və ya atipik xallardan inkişaf edir və nadir hallarda birbaşa dəridən yaranır.
Atipik xallar melanomaya çox bənzəyir və asimmetriya, piqmentasiyada dəyişikliklər, qara və ya boz rəng kimi xüsusiyyətlər nümayiş etdirə bilər. Belə hallarda melanoma şübhəsini aradan qaldırmaq üçün dermatoloq biopsiya təyin edir.
Xalın Dermatoskop ilə Müayinəsi niyə vacibdir?
Xalın Dermatoskop ilə Müayinəsini hər il müntəzəm vərdiş halına gətirməyin son dərəcə vacibliyini vurğulamaq istərdik. Müntəzəm diş müayinələri və ya bir ginekoloqun illik müayinəsi kimi, bu növ müayinəyə üstünlük verilməli və təxirə salınmamalıdır. Aydındır ki, bir xalın rəngində və ya formasında hər hansı bir qeyri-adi dəyişiklik, çoxsaylı yeni xalların qəfil yaranması, qanaxma və ya xalda yara dermatoloqa müraciət etməyi zəruri edir.
Xalın Dermatoskop ilə Müayinəsinin üstünlükləri
Sürətli və sadə olmaqla yanaşı, dermatoskopiya dermatoloq həkimə aşağıdakı yollarla kömək edir:
- Dəridə piqment törəmələrini daha sürətli və asan izləməyə imkan verir.
- Dəri törəmələrinin təbiətini dəqiq müəyyən etməyə, piqmentar dəyişikliklər və melanomanı ayırd etməyə kömək edir.
- Dermatoskopiya erkən melanoma diaqnozu üçün çox vacib olan melanositik və melanositik olmayan hüceyrələri ayırd etmək üçün çox faydalıdır. Melanomanın erkən aşkarlanması və uğurlu müalicəsində kömək edə bilər.
- Dermatoskopiya müxtəlif növ dəri şişlərini ayırd etməyə, daha sürətli və asan diaqnoz qoymağa kömək edir.
- Müntəzəm Dermatoskopiya müayinəsi, melanoma inkişaf riski yüksək olan şəxslər, məsələn, sağlamlıq tarixçəsində melanoma və ya digər dəri şişləri olanlar və ya ailədə dəri xərçəngi olanlar üçün xüsusilə vacibdir.
- Dermatoskopiya müayinəsi həmçinin çox sayda xal (50 -dən çox), günəş işığına çox həssas olanlar, tez-tez solaryuma gedənlər, uşaqlıq və ya yeniyetməlik dövründə günəş yanığı olanlar üçün faydalıdır.
- Dermatoskopiya, ziyillərin müayinəsi və göbələk dəri infeksiyalarının diaqnozu üçün də istifadə olunur.
Xalın Dermatoskop ilə müayinəsi nə qədər dəqiqdir?
Melanoma haqqında danışarkən, 65 faizə qədər hallarda heç bir alət olmadan vizual olaraq aşkar edilə bilər. Bununla belə, Dermatoskopiya ilə qiymətləndirmənin etibarlılığı 95 faizə qədər artır. Buna görə profilaktik Xalın Dermatoskop ilə müayinəsi çox vacibdir. Erkən mərhələdə melanomanın aşkar edilməsi uğurlu müalicə şansını xeyli artırır. Dermatoskopiya, dərinin epidermisinin yalnız altındakı təbəqə olan papilyar dermisdə dəyişiklikləri müşahidə etməyə imkan verir. Bundan daha dərində baş verən dəyişikliklər Dermatoskopiya ilə aşkar edilə bilməz.