Qoturluq elmi olaraq sarcoptes scabiei kimi tanınan mikroskopik səkkizayaqlı gənələrin törətdiyi bir infeksiyadır. Dişi gənələr yumurtalarını dərinin xarici təbəqələrinə qoyur. Nəticədə dəridə allergik reaksiya, şiddətli qaşınma və səpgilər yaradır.
Qoturluq necə yoluxur?
Qoturluq, adətən gənələrin bir insandan digərinə keçməsi üçün kifayət qədər uzun müddət davam edən dəri-dəriyə təmas yolu ilə yayılır. Həmçinin yataq dəsti və ya dəsmal kimi ortaq şəxsi əşyalar vasitəsilə də keçə bilər.
Qotur xəstəliyinin əlamətləri
Qoturluq xəstəliyinin əlamətləri insan qoturluq xəstəliyinə yoluxduqdan 4-6 həftə sonra müşahidə olunur.
Qoturluq xəstəliyinin əlamətləri aşağıdakılardan ibarətdir:
- Əsasən gecə qaşınma: Ən çox görülən qoturluq xəstəliyi əlaməti qaşınmadır. Qaşıntı o qədər güclü olur ki, insanı gecələr yuxuya getməyə qoymur.
- Səpgi: Bir çox insanda qaşınma səpgisi olur. Qabaqlar ocaqlar, kiçik dişləmələr, dəri altındakı düyünlər və ya sızanaqlar kimi görünə bilər. Bəzi insanlarda eqzemaya bənzəyən pullu səpgilər əmələ gəlir.
- Yaralar: Qaşınan səpgiləri qaşımaq yaralara səbəb ola bilər. Yaralarda infeksiya inkişaf edə bilər.
- Qalın qabıqlar: Qabıqlar, bir insanda qabıqlı qaşınma adlanan şiddətli qaşınma növü inkişaf etdikdə əmələ gəlir. Qabıqlı qaşınmaların başqa bir adı Norveç qaşınmasıdır. Dəridə bu qədər çox gənə yuvası ilə səpgi və qaşınma şiddətli olur.
- Şiddətli qaşınma daimi cızıqlara səbəb ola bilər. Davamlı cızmaqla infeksiya inkişaf edə bilər. Fasiləsiz cızıqlar hətta sepsisə gətirib çıxara bilər, infeksiya qana daxil olduqda inkişaf edən bəzən həyati təhlükəsi olan bir vəziyyətdir.
- Qoturluq xəstəliyi, dərinin hər yerində inkişaf edə bilər. Bununla belə, gənələr bədənin müəyyən hissələrinə girməyə üstünlük verirlər.
- Qoturluq xəstəliyinin əlamətləri ən çox görülən aşağıdakı nahiyələrdə müşahidə olunur:
- Əllər: Gənələr barmaqların arasında və dırnaqların ətrafında dərini qazmağı xoşlayır.
- Qollar: Gənələr dirsəkləri və biləkləri sevir.
- Geyim və ya Zinət əşyaları ilə örtüldüyü nahiyələr: Döşlər, kəmər xətti, penis və məmə ətrafındakı dəri səthi gənələr üçün yerləşmə yerlərdir. Gənələr həmçinin bilərzik, qol saatı və ya üzüklə də dəriyə girməyi sevirlər.
Qoturluq xəstəliyinin hansı simptomları var?
İnsan qoturluq xəstəliyinə yoluxduqda dərinin ilkin reaksiya göstərməsi üçün 4-6 həftə vaxt lazımdır. Bu reaksiyalardan ən çox rastlananları xüsusilə gecə saatlarında şiddətli qaşınma, sızanaq kimi səpgilər, qabıqlar və qabarcıqlarla müşayiət olunan qızartı və daimi cızma nəticəsində yaranan yaralardır. Xəstəliyin ilkin mərhələlərində səbəbi tapmaq çətin ola bilər. Çünki dəri səpgiləri sızanaq, ağcaqanad dişləməsi və digər dəri ağırlaşmalarına bənzəyir.
Diaqnostik üsullar
Düzgün diaqnoz qoymaq üçün mütləq həkim müayinəsi lazımdır. Qaşınmanın şiddətli olması və vizual baxış ilə qoturluğu təyin etmək olar. Lakin ən dəqiq diaqnozu dermatoskopiya üsulu ilə qoyuruq. Bu müayinədə həm gənə, həm də yumurtalarını görmək mümkündür.
Qoturluq xəstəliyinin müalicəsi
Qoturluq xəstəliyinin müalicəsi vacibdir, çünki gənələr öz-özünə orqanizmi tərk etmir. Ən çox istifadə etdiyimiz müalicə boyundan aşağı bütün bədənə krem və ya losyon tətbiq etməkdir. Bu vasitələri bədəndə 8-14 saat saxlayıb yumaq lazımdır. Permetrin tərkibli kremlər, kükürdlü məlhəmlər, lindan tərkibli losyonlar, krotamiton tərkibli kremlər və benzil-benzoat məlhəmləri effektivdir. Qoturluq xəstəliyinin müalicəsi zamanı, adətən daxilə qəbul üçün preparat da təyin edirik.
Qoturluq xəstəliyinin müalicəsi və profilaktikasında əsas nüans
Qoturluq xəstəliyinin müalicəsində istifadə edilən vasitələr gənə və yumurtalarını dərhal öldürüb zərərsizləşdirsə belə, qaşıntını tez aradan qaldıra bilmir. Bu, orqanizmdə davam edən allergik reaksiyanın nəticəsidir. Qaşıntıya qarşı antihistamin preparat və ya hidrokortizon kremləri, xüsusən də gecə istifadə edilə bilər. Lakin müayinədən öncə hidrokortizon kremi çəkmək səpginin görünüşünün dəyişməsinə səbəb olar. Nəticədə diaqnoz çətinləşər. Yaxşı olar ki, qoturluq xəstəliyinin diaqnoz və müalicəsi həkim nəzarəti altında aparılsın.
Xəstəliyin profilaktikasına gəldikdə isə bütün paltarlar, yataq dəstləri, dəsmallar qaynar su ilə yuyulmalı, isti quruducuda qurudulandan sonra istifadə edilməlidir. Yuyulma mümkün olmadıqda plastik paketlərdə 5 gün ərzində bağlı saxlamaq məsləhətdir.